Vùng đất địa linh nhân kiệt Nghệ An

Nghệ An là vùng đất địa linh nhân kiệt, văn chương khoa bảng, từ truyền thống hiếu học đã sản sinh ra nhiều “anh tài phát tú” nức tiếng thiên hạ.

Tham khảo ==>   Thành lập công ty tại Nghệ An

Thanh Chương – nhiều dòng họ nổi danh sự học

• Trong chế độ khoa cử thời phong kiến của Việt Nam, Nghệ An có 150 vị đỗ đại khoa, riêng huyện Thanh Chương chiếm tới 25 vị. Trong đó, có 3 người đỗ tiến sỹ là Nguyễn Tiến Tài (đăng khoa năm 1664), Phạm Kinh Vỹ (1724) và Nguyễn Lâm Thái (1739).
• Đặc biệt, dưới thời Lê Trung Hưng (1533 – 1789), có hai cha con là Nguyễn Phùng Thời và Nguyễn Bá Quýnh ở xã Hoa Lâm, tổng Xuân Lâm, huyện Nam Đường (nay là xã Ngọc Sơn, huyện Thanh Chương) đều đỗ đại khoa.

• Đình Võ Liệt (xã Võ Liệt, Thanh Chương) trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống hiếu học, yêu nước cho các thế hệ.
• Mảnh đất gian khó ấy là nơi sinh cơ lập nghiệp và cư trú của những dòng họ nổi danh, có nhiều người khổ học thành tài, để lại danh thơm cho quê hương, xứ sở như họ Nguyễn Tài ở Thượng Thọ (Thanh Văn), họ Trần Sỹ ở xứ Phuống (Thanh Giang), họ Nguyễn Sỹ, Nguyễn Duy ở Kẻ Trằm (Thanh Lương), họ Tôn ở Võ Liệt…
• Đình Võ Liệt (xã Võ Liệt, Thanh Chương) – nơi thờ Thành hoàng Phan Đà, vị tướng của Lê Lợi, có 2 dãy nhà bia với 6 tấm bia đá ghi lại tên tuổi, quê quán của 455 vị khoa bảng, đỗ từ tú tài, cử nhân đến tiến sỹ của Tổng Võ Liệt từ triều Hậu Lê đến triều Nguyễn… Đình Võ Liệt được xem là “Văn Miếu” của huyện Thanh Chương.

Yên Thành – văn chương khoa bảng đứng đầu một phủ

• Những người nông dân huyện Yên Thành không chỉ từng thuần hóa, giữ gìn những giống lúa quý như lúa chăm, lúa hẻo, mà còn là những người chuộng đạo học, nêu cao truyền thống khổ học, hiếu học và học giỏi.
• Thuở Hán học còn thịnh đạt, làng xã nào cũng giành một phần ruộng đất làm học điền, nhiều làng xây dựng văn miếu, thành lập hội tư văn, hội đồng môn để tôn vinh đạo học. Dù giàu hay nghèo, nhà nào cũng cố gắng nuôi dưỡng cho con cháu “học dăm ba chữ để làm người”.

• Bia dẫn tích của quần thể Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia Đền thờ trạng nguyên Hồ Tông Thốc.

• Người mở đầu cho truyền thống khoa bảng huyện Yên Thành và cả xứ Nghệ là Trạng nguyên Bạch Liêu. Ông quê gốc ở làng Trúc Hạ, xã Thanh Đà (nay là xã Mã Thành). Bạch Liêu đỗ Trạng nguyên khoa thi Bính Dần, năm Thiệu Long thứ chín (1266) đời vua Trần Thánh Tông.

Đô Lương – Đất thủ khoa

• Những tên đất, tên làng Bạch Ngọc, Văn Khuê, Văn Lâm, Văn Tràng, Rú Bút, Hòn Nghiên, Hòn Mực… từ lâu đã được nhân dân hình tượng hóa thể hiện sự khát vọng vươn lên trên con đường học hành, đỗ đạt khoa bảng. Triết lý “học để biết, biết để làm người” được chắt lọc, chưng cất qua bao thế hệ, trở thành truyền thống hiếu học và tôn trọng nhân tài của nhân dân Đô Lương ngày nay.
• Sách Khoa bảng Nghệ An (1075 – 1919) có nói đến chuyện một người ở làng Nhân Hậu, xã Nam Sơn, huyện Đô Lương. Ông là Nguyễn Đăng Quý, tự Phúc Trạch, sinh năm Chính Hòa thứ 26 (1705), con cụ Sinh đồ Nguyễn Đăng Cự nổi tiếng hay chữ trong làng Nho học một thời. Năm 25 tuổi, Nguyễn Đăng Quý thi đậu hương cống và liên tục 5 khoa đều đậu thi Hội. Năm 40 tuổi, ông dự thi Hội đậu tam trường (như phó bảng triều Nguyễn) và khoa Ngự – ân khoa do vua ra đề thi (như khoa tiến sĩ).
• Đô Lương cũng chưa có nhiều người học giỏi, đỗ cao, tài văn chương được gọi là “Tứ lân”, “Tứ hổ” như con cháu họ Hồ hay ở Nam Đàn thời ấy. Nhưng có rất nhiều người, nhiều gia đình dù khó khăn đến mấy cũng cho con em đi học với triết lý giản đơn mà thấm thía “học để biết, biết để làm người”.

Quỳnh Lưu – Vùng đất trọng chữ

• Quỳnh Lưu nơi địa đầu của xứ Nghệ vốn có truyền thống hiếu học bao đời nay, trong đó tiêu biểu cho sự học của Quỳnh Lưu là làng Quỳnh Đôi. Theo thuyết phong thủy thì Quỳnh Đôi được đất ”địa linh nhân kiệt”. Xế Đông Nam là hai cột đá nhô lên như hai quản bút và một vũng đá giống cái nghiên mực gọi là Hòn Bút, Hòn Nghiên.
• Có phải vậy mà dân Quỳnh Đôi có truyền thống hiếu học, học giỏi, đỗ cao, làm quan to? Thời phong kiến – thực dân, nhiều gia đình nghèo phải đi mò cua, bắt ốc nhưng vẫn cố gắng cho con theo đòi nghiên bút. ”Ăn mày lấy dăm ba chữ thánh hiền”, Quỳnh Đôi xưa chỉ có 2 nghề: đi học và dệt lụa, làm nghề nông ít vì ít ruộng.

Diễn Châu – đất “phụ tử đồng khoa”

• Hiếu học, khổ học, sáng dạ, thông minh là những đức tính tốt đẹp trở thành truyền thống của người dân Diễn Châu.
• Dưới thời Nho học, Diễn Châu có 34 vị đỗ đại khoa và hơn 400 vị đỗ trung khoa (hương cống – cử nhân). Cụ Nguyễn Xuân Ôn, ở Diễn Thái từ một hàn nho, hiếu học, trở thành ông Nghè, một nhà thơ, một nhà yêu nước, thủ lĩnh của khởi nghĩa Cần Vương ở Bắc Nghệ – Tĩnh; cụ Cao Xuân Dục làm đến chức Thượng thư Đông các Đại học sỹ ở triều Nguyễn…